آشنایی با معماری خانه های قدیمی ایرانی

خانه های قدیمی ایرانی دارای خصوصیات بسیار ویژه ای هستند که از مهم ترین و بارزترین آنها متراژ بزرگ و مساحت زیاد می باشد . سبک معماری نما  و معماری داخلی آن ها نیز به این صورت است که از دو قسمت داخلی و خارجی می باشند ، در حقیقت اگر به خانه های قدیمی دقت کرده باشید شاهد خواهید بود که دارای بخش های مختلف نظیر ؛ سکو ، سر در ورودی ، در ورودی ، هشتی ، دالان ، ایوان ، حیاط و اتاق های اطراف ، حوض ، آشپزخانه ، سرویس بهداشتی و …. می باشد  . البته برخی از بخش ها در تمامی ویلاها و آپارتمان ها یکسان است ، به عنوان مثال شما چه در ویلاهای مازندران ساکن باشید یا در ویلاهای جنوب ایران ، دارای سکو ، یا اتاق های بزرگ و یا حیاط خواهید بود .  در ادامه مطلب قرار است که به بررسی تمامی بخش های ذکر شده در معماری خانه های قدیمی ایرانی را برسی نماییم .

بخش های مختلف در معماری خانه های قدیمی ایرانی

سکو و سر در ورودی

محلی در خانه های قدیمی ایرانی وجود دارد که در دو سوی در ورودی قرار داشته و برای استراحت هنگام انتظار و یا مواردی که افراد در کنار هم جمع می شوند ، است . سر در ورودی نیز مانع از ریزش باران ، برف و حتی وزش مستقیم باد های شدید به درون ویلا می شوند و در تابستان ها نیز چنین عمل می کنند ، به گونه ای که مانع از تابش مستقیم نور خورشید و گرمای آفتاب می شود . حتی جالب است بدانید که در برخی از ویلاها و خانه های قدیمی نیز بر سر در ورودی آنها آیات یا قرآن کریم یا حتی برخی عبارات مذهبی نوشته می شد تا افراد هنگام ورود و خروج از زیر آیان قرانی و عبارات عبور کنند .

 در ورودی

در بیشتر خانه های سنتی ، درهای ورودی دو لنگه و چوبه هستند و بر روی هر کدام کوبه ای وجود دارد تا افراد به هنگام ورود از آنها استفاده کنند ، در حقیقت استفاده از آنها به گونه ای بود که زن ها حلقه ای که صدای زیرین داشت ، به صدا در می آوردند و مرد ها کوبه هایی که چکشی شکل بوده و صدای بمی داشت .

هشتی

پس از گذشتن از ورودی به فضای هشتی میرسیم ، اغلب به شکل هشت ضلعی یا نیمه هشت ضلعی و حتی بیشتر مواقع نیز چهارگوش است که با دکوراسیون خاصی نیز طراحی می شود . هشتی دارای سقفی کوتاه و یک منفذ کوچ برای عبور نور در سقف گنبدی آن است و عموما نیز سکوهایی برای نشستن را دارا است . در خانه های قدیمی ایرانی که متراژ بزرگی داشتند ، اندرونی و اقامتگاه هایی برای خدمتکاران نیز محسوب میشد ، همچنین نیز برای جداسازی آقایان از بانوان اغلب به کار می رفت که چنین هشتی هایی معمولا دو قسمتی ساخته می شدند .

دالان یا راهرو

دالان ، راهروی بسیار باریکی است که با پیچ و خم ، افراد را از هشتی به سمت حیاط خانه هدایت می کند . همچنین جالب است بدانید از مزایای وجود دالان در خانه های می توان به این مورد اشاره کرد که فاصله ای بین فضای درونی حیاط باشد و در نتیجه حریم خصوصی خانه نیز محفوظ بماند تا افراد دیگر در هنگام عبور متوجه فعالیت هایی که در حیاط خانه ای صورت میگیرد نباشند . این بخش از خانه های بزرگ معمولا دارای دکوراسیون های ساده و مجللی هستند که توجه و نظر مخاطبان را جذب می کند .

حیاط

همانطور که همه ما ایرانی ها می دانیم ، حیاط در خانه های قدیمی و ایرانی ، به عنوان قلب ساختمان و مرکز زیبایی ها و توجه ها می باشد . از گذشته تا کنون به این بخش از ویلاها و خانه ها توجه بسیاری می شود ، حیاط مرکزی همراه با ایوان در هر سمت ، از ویژگی ها بارز و دور افتاده در معماری خانه های اصیل ایرانی است .

حیاط ها معمولا به صورت چهار گوش هستند که در این بخش از خانه ها انواع مراسم و دورهمی ها نظیر مذهبی ، شادی ، عروسی و … هستند . در گذشته نیز متراژ و ابعاد حیاط را تعداد و عملکرد فضاهای اطراف آن تعیین می کردند .  در خانه های قدیمی اگر مشاهده کرده باشید معمولا یک حوض و چند باغچه وجود دارد که بسته به شرایط مختلف محلی نظیر آب و هوایی  و حتی عوامل فرهنگی اشکال متفاوتی دارند .

از زیبایی هایی که حیاط های خانه های قدیمی ایرانی داشتند و همچنان نیز آن را حفظ نموده اند ، باید به طراحی و دکوراسیون خاص و تماشایی آن اشاره نمود که با استفاده از کاشی های رنگی و حوضچه هایی به رنگ آبی فیروزه ای شگفت آور اشاره نمود . اگر دانسته باشید و به این موضوع دقتی ویژه داشته باشید ،  خواهید فهمید که حوض و باغچه ها از معتبرترین و اصیل ترین ویژگی های حیاط سازی در خانه های ایرانی است .

تالار

تالار در خانه های قدیمی بخشی بسیار پر تردد و زیبا در کنار اتاق های ساده بود که زیبایی و جلوه خانه را چندین برابر می کرد ، تالار ها با گچبری ، آئینه کاری ، نقاشی هایی که روی گچ صورت می گرفت ، مقرنس و حتی نقاشی هایی که بر روی چوب انجام میشد ، تزئین می شدند . این بخش برای پذیرایی از مهمانان محترم و مخصوص در نظر گرفته می شد ، که به حیاط خانه  مربوط می شد .

نشیمن

نشیمن  ، اتاق هایی هستند که از تالار اهمیت کمتری داشتند و از اتاق های ساده مهم تر بودند ، این بخش معمولا محل تجمع افراد خانواده و مهمانان بسیار نزدیک به حساب می آمد . طراحی داخلی آشپرخانه ها نیز به گونه ای بود که به شکل مربع و یا مستطیل به نظر می رسید ، نزدیک آب انبار و چاه آبی قرار داشت و در درون آشپزخانه پخت و پز ها و ذخیره چوب ها  هیزم ها بود و در درون اتاقچه ها مواد غذایی و ابزار آشپزی قرار داشت .

سخن پایانی

خانه های ایرانی و قدیمی همچون ویلاهای مازندران و سایر ویلاهای بزرگ در دیگر شهر ها و استان ، دارای حیاط بزرگ و دکوراسیونی خاص بودند ، بخش های مختلفی در خانه های قدیمی طراحی و ساخته می شد که هر کدام برای کار و هدفی چیدمان میشدند  . برخلاف زندگی های امروزه که در آپارتمان ها و یا برج های ساحلی و حتی در ویلاهای شهرکی با متراژ های کمتری صورت می گیرد ، در گذشته زندگی در خانه های بزرگ صفایی به مثال داشت . خانه های ایرانی دارای زیباترین معماری ها  و ویژگی ها هستند که همواره مرکز توجه بسیار از سرمایه گذاران و خریداران محسوب می شوند .