چرا ستون های تخت جمشید در مقابل هر زلزله ای مقاوم هستند

مقدمه:

همانگونه که می ‌دانید تخت جمشید به عنوان یکی از آثار فرهنگی ماندگار ایران به شمار می رود که در حقیقت از جمله آثار بر جای مانده از دوره هخامنشیان می باشد تا جایی که این سازه پر از موضوعات اسرار آمیز است. تخت جمشید که نام دیگر آن ارگ پارسه است به عنوان پایتخت بسیار باشکوه کشور ایران شناخته می ‌شود که یادگاری امپراتوری هخامنشیان می باشد. این سازه در مرودشت در نزدیکی شیراز واقع شده و در حال حاضر از جمله میراث های فرهنگی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز از آن یاد شده و به ثبت رسیده است. قصر شاهی جمشید اگرچه حوادث تلخ متعددی را به خود دیده است اما در طول سالیان متمادی در برابر حملات و بلایای طبیعی توانسته اقتدار خود را حفظ نماید.

تخت جمشید و شگفتی های آن

توجه داشته باشید که سازه بسیار بزرگ و شگفت انگیز تخت جمشید از طریق طراحی مهندسی شده کاملاً دقیق با استفاده از نظرات مهندسان بسیار با تجربه و ماهر در آن دوره از طریق محاسبات دقیق ریاضی، نقشه ها و معماری طراحی و ایجاد شده است. این آثار بر جای مانده از دوره هخامنشیان در واقع به فرمان داریوش بزرگ در مکانی که به قول نبشته اش قبل از آن بنایی در آنجا نبوده ساخته شد. داریوش بزرگ منطقه دامنه کوه رحمت را برای انجام این کار برگزید، برای آن حتی قسمتی از سطح دامنه سنگی که استفاده شد و سایر صفحه را از طریق استفاده از سنگ های عظیم الجثه به شکل مکعب در آوردند.

توجه داشته باشید از جمله مسائلی که ممکن است ذهن افراد زیادی را به سمت خود بکشاند این است که این سازه به صورت کامل سنگی بوده و از طریق تخت سنگ های عظیم به وجود آمده است؛ اما بهتر است در نظر داشته باشید در ایجاد و طراحی تخت جمشید از مصالح گوناگونی همچون چوب، خشت و آجر استفاده شده است. در حقیقت سقف کاخ ها و سازه تخت جمشید با بکارگیری از چوب بوده و همچنین برای دیواره ها از آجر و خشت بکار گرفته ‌اند؛ بنابراین بر اثر حملات اسکندر همین مسئله موجب گشت تا این محل در آتش سوزی از بین برود و تنها بخش هایی از آن که سنگ کاری شده بودند همچون ستون های تخت جمشید و دروازه ها حفظ شوند.

طور کلی هخامنشیان همواره از آن دسته تخت سنگ های بزرگ و یکپارچه ای که به آسانی می توان آنها را تراش داد و از مقاومت بسیار زیادی نیز برخوردار بودند بکار می گرفتند. در حقیقت موضوع یکپارچه بودن سنگ ها یکی از مهم ترین دلایلی است که توانسته از ستون های تخت جمشید در مقابل بلایای طبیعی همچون زلزله محافظت نماید.

جالب است بدانید که هر یک از سنگ ها بدون هیچگونه حملاتی بر روی یکدیگر قرار می گرفتند و فقط برای محکم نمودن آن ها از انواع بست های آهنی استفاده می کردند. در حقیقت هر یک از این بست ها از ایجاد حرکات اضافی و منفرد تخته سنگ ها پیشگیری می کردند و از طریق یکپارچه ساختن سازه و افزایش این یکپارچگی به مقاومت و استحکام بنا در مقابل مخاطرات گوناگون کمک زیادی می کردند.

جمله خصوصیات بسیار مهم در سازه های هخامنشی که از خود برجای می ‌گذاشتند سیستم پی سازی این بنا ها بود. اگر چه میزان ارتفاع صفه تخت جمشید در قسمت غربی تقریباً ۱۴ متر است اما تحقیقات و اکتشافات باستان شناسی نشان می دهد که پی سازی نمای صفه تقریباً تا ۳ متر پایین می باشد و حتی برای این صفحه ها پی سازی جدایی را طراحی و ایجاد می کردند؛ همین مسائل باعث می شد تا ستون های تخت جمشید بسیار مقاوم باشند.

بر اساس طراحی و ایجاد تخت جمشید بر روی صفحه کاملاً یکدست در صورت ایجاد حرکت‌های افقی در قسمت لایه های زمینی ممکن کردن لرزش صفحه و سازه‌ های موجود بر روی آن با یکدیگر مهیا بوده است. در حقیقت چنین ساخت و سازی شبیه به اصول نخست ساخت سازه های جدید و مدرن به صورت ضد زلزله می باشد؛ از این رو گفته اند ستون های تخت جمشید در مقابل مخاطراتی همچون سیل و زلزله بسیار مقاوم هستند.

نوع معماری ستون های تخت جمشید

زمانی که داریوش بزرگ تصمیم گرفت تا تخت جمشید را بنا کند در حقیقت از معماران و هنرمندان زیادی از تمام قلمرو هخامنشیان کمک گرفت. در واقع این معماران و هنرمندان شامل سنگ تراشان لیدیایی و یونانی بود که تا پایان اتمام سازه فعالیت می کردند و از طریق الهام گیری از هنر هایی همچون هنر های اورارتویی، آشوری و عیلامی و مخلوط ساختن هر یک از این هنر ها با هنر ایرانی به دنبال برپا نمودن تخت جمشید به صورت همیشگی بوده اند.

در حقیقت آن ها تلاش می کردند تا مصالح لازم را از دور ترین نقاط منطقه تهیه نمایند. در واقع این مسئله نشان از این دارد که به طور کامل مدیریت بی نقصی در ایجاد طراحی اینگونه بنای مقاوم و شگفت‌انگیز وجود داشته است.

اسرار پلکان تخت جمشید

دقت داشته باشید که در همان آغاز وارد شدن به بنای شگفت انگیز تخت جمشید با یک جفت پلکان قرینه رو به رو خواهید شد که بایستی از این پله ها بالا بروید و هنگامی که از آن ها بالا می ‌روید در می یابید که اگر چه پله های زیادی را طی نمود اما به شما احساس خستگی دست نخواهد داد و خیلی راحت قادر هستید در طول مسیر با همراهان خود گفتگو داشته باشید.

در صورتی که همراه شما فرد میانسالی باشد و پا به پای شما این پله ها را طی کرده باشد اگر از او بپرسید که آیا در طول مسیر خسته شده است؟ قطعاً پاسخ وی منفی است در نهایت در این جا است که به اسرار موجود در پله های تخت جمشید پی می‌برید؛ راز این مسئله این است معمارانی که پله های تخت جمشید را طراحی و ساخته اند پاخیز بسیار کم ارتفاع و کوتاهی را ایجاد کرده ‌اند.

دلیلش هم این است که افراد بزرگ سپاهی و اداری به خوبی بتوانند با آرامش و خیلی راحت با افراد کنارشان مصاحبه داشته باشند، تا جایی که به راحتی می توانید این صحنه را بر روی پله های کاخ مرکزی و کاخ آپادانا مشاهده نمایید؛ بنابراین اگر شما هم این عنوان را شنیده اید که پله ها را بدین خاطر اینگونه طراحی و ساخته اند که سواران به راحتی از این پله ها بالا بروند موضوع اشتباهی است که در بین افراد رایج شده است زیرا در ایران باستان اگر افراد سوار بر اسب با اسب خود به داخل کاخ شاهی می‌ رفتند کاملاً ممنوع اعلام شده بود و این مسئله نشان دهنده خوار نمودن فرمانروا به حساب می ‌آمد.

بنابراین در خاطر داشته باشید که در ایجاد پله ها از سنگ های عظیم آهکی و نامنظم به کار گرفته شده است که هر یک از آن ها بدون هیچگونه ملاتی بر روی هم قرار گرفته اند و تنها از طریق بست های آهنی به هم اتصال یافته اند و در نهایت از هر تخته سنگ موجود توانسته‌ اند چهار الی پنج پله بسازند.

اسرار مربوط به ستون های تخت جمشید

هنگامی که به تخت جمشید سفر می کنید و ستون های تخت جمشید را می بینید ممکن است این سوال برایتان ایجاد شود که در آن زمان ها چگونه قادر بودند اینگونه ستون های بزرگی را بسازند؟ در حقیقت ستون های تخت جمشید از جمله مسائل شگفت ‌انگیزی است که باعث جلب توجه همگان شده است. ستون های تخت جمشید دارای چندین بخش است که از طریق قرقره های فلزی و همچنین برنزی که مشابه آن ها در خزانه وجود داشته است و همچنین با استفاده از ماشین های نخستین روی یکدیگر قرار گرفته اند.

دقت داشته باشید زمانی که معماران قصد داشتند ستون های تخت جمشید را برپا نمایند چندین نشانه یکسان در قسمت لبه قطعات مجاور یکدیگر قبل از اینکه به سمت بالا هدایت شوند نموده و این نقاط را در سوار نمودن قطعات بر روی یکدیگر قرار می گرفتند و خطوط و طرح های دلخواه به وجود می آمد.

جالب است بدانید طراحی و ساخت و ساز هایی که در تخت‌ جمشید صورت می‌ گرفت هیچگاه به پایان خود رسید و تا هنگامی که اسکندر به آنجا حمله کرد این ساخت و ساز ها ادامه داشت. در واقع به منظور متصل کردن تخته سنگ ها از چندین شیوه‌ های مختلف استفاده می کردند که یکی از این شیوه‌ ها قفل و جفت کردن آن ها به یکدیگر بود، بگونه‌ ای که بخشی از یک تخته سنگ را به حالت برجسته در آورده و به همان اندازه در تخته سنگ دیگر گودی ایجاد می ‌کردند و در نهایت هر دو را به یکدیگر متصل می کردند.

سخن پایانی:

یکی از شیوه‌ های رایجی که در آن زمان به منظور متصل کردن تخته سنگ ها و ایجاد ستون های تخت جمشید از آن استفاده می کردند این بود که به طور معمول دو سنگ مجاور را انتخاب می کردند و در آن دو گودی همانند به وجود می ‌آوردند و تلاش می کردند تا هر یک از آن ها را با استفاده از میله های آهنی به یکدیگر دست بزنند و در نهایت بر روی آن ها سرب مذاب می ریختند و آن ها را صیقل می دادند. جالب است بدانید بست های دم چلچله که همواره برای اتصال ستون های تخت جمشید به کار گرفته می شد در مقابل زلزله و سایر مخاطرات طبیعی بسیار مقاوم هستند.