ویلا ساوا، شاهکاری از لوکوربوزیه که معماران باید بشناسند

لوکوربوزیه، از پیشگامان معماری مدرن، معماری صاحب سبک و تکرار نشدنی است، که بسیاری او را با آثاری فاخر مثل “ویلا ساوا” به خاطر می‌آورند. افراد بسیاری لوکوربوزیه را نماد معماری مدرن می‌دانند. شاید کسی فکرش را هم نمی‌کرد که کودکی که در سال 1887 در شهری کوچک در شمال غربی سوئیس در نزدیکی فرانسه چشم به جهان گشود،  یک روز یکی از تاثیرگذارترین معماران تمام اعصار شود و به یکی از ماندگارترین معماران و هنرمندان در سطح جهانی تبدیل شود.

لوکوربوزیه (Le Corbusier)، تحت تعالیم چارلز لپلاتنیه، مبانی هنر را آموخت و درک عمیقی که از معماری داشت و شناخت عالی او از معماری، به خلق آثاری بسیار ارزشمند منجر شد. معماران مدرن، رجوع به گذشته را سرزنش می‌کردند و تقلید و الگو پذیری از گذشته را جایز نمی‌شمردند. با اینحال، خودشان تاریخ و معماری گذشته و آثار آن را به خوبی می‌شناختند و همین درک عمیق بود که جنبش مدرنیسم در معماری را به نقطه عطفی در این هنر تبدیل کرده‌است. لوکوربوزیه نیز در همین دسته قرار داد. اولین خانه‌هایی که لوکوربوزیه طراحی کرد، متعلق به خودش بودند؛ یعنی ویلا فالت (Villa Fallet) ویلا شوآب (Villa Schwob)، که در دسته بهترین ویلاهای جهان قرار دارند.

لوکوربوزیه از معمارانی است که بسیار سفر می‌کرده و در همین سفرها تجاربی کسب کرد که به پختگی آثار او کمک شایان توجهی کرد. ولی نقطه عطف زندگی لوکوربوزیه را باید در سال 1907 بیابیم، زمانی که به پاریس رفت و در دفتر معمار تاثیرگذار و بسیار توانمند، آگوست پره( August Perret)، مشغول به فعالیت شد. آگوست پره را بسیاری، پیشگام تولید بتن تقویت شده می‌دانند. ولی خوش‌اقبالی لوکوربوزیه فقط به این آشنایی محدود نیست، در سال‌های 1910 تا 1911، کار کردن با پیتر بهرنس، یکی از تاثیرگذارترین معماران آن زمان، برگ زرین دیگری بود که با آن لوکوربوزیه توانست به تجارب خود بیفزاید و علاوه بر آن، ملاقات با میس وندروهه نیز که در آن زمان معماری جوان بود، بر تمامی این موارد اضافه شد. لوکوربوزیه از اعضای مهم انجمن بین‌المللی معماران مدرن بود.

یکی از مواردی که به آثار لوکوربوزیه، جذابیتی منحصر به فرد بخشیده‌است، تاثیرپذیری او او از فضای کلی شهر و سیستم شهری حاکم بر پروژه است. لوکوربوزیه، توانست در مدت زمان فعالیت خود، نقشی پیامبرگونه برای تعداد بسیاری از معماران و ساختمان‌سازان داشته‌باشد، تا حدی که اصول معماری او، تا مدت‌ها، الگوی ساخت و ساز بسیاری از مناطق بود. البته او در این مدت، اشتباهاتی نیز در طراحی داشت که این مورد گریبانگیر اغلب معماران مدرن بود، دیدگاه ریداکشنیستی این معماران، به نوعی که در برخی از عقایدشان افراط داشتند، باعث شد گاهی آثاری خلق کنند که عملا بلا استفاده باشد. چرا که معماری در بستر زمان، مکان و فرهنگ تحقق می‌یابد و معماران مدرن تا حد زیادی این تفاوت‌ها را در نظر نمی‌گرفتند و توقع داشتند تمام جهان از لحاظ معماری بتواند یکپارچه عمل کند.

این شخصیت پیامبروار تا جایی بود که اگر لوکوربوزیه می‌گفت تمام ساختمان‌ها سیاه باشند، هم کسی نه نمی‌گفت! مثل سایر معماران مدرن، در واقع بیشتر آن‌ها، لوکوربوزیه نیز تزئین را جنایت می‌دانست. سادگی و خلوص آثار او حکایت از همین موضوع دارد. از دیدگاه‌های جذاب لوکوروبوزیه، عدم علاقه به ترکیبات بزرگ منظم است، چرا که معتقد بود، نوعی کسالت و خستگی بر شهر غالب خواهد شد.

اصول معماری لوکوربوزیه

جمله معروف و دیدگاه لوکوربوزیه به معماری را حتما شنیده‌اید: ” خانه، ماشینی برای زندگی است”! درست است که این دیدگاه تا حد زیادی جزئی نگر است و منتقدان بسیاری دارد، ولی تاثیر آن را در اغلب کارهای لوکوربوزیه می‌بینیم، یعنی دیدگاهی عملکردگرایانه به آثار معماری.

اصول معماری لوکوربوزیه که بسیار مهم هستند عبارتند از:

• پیلوت
• باغ در بام
• رمپ
• پنجره‌های نواری در طول ساختمان

و اما ویلا ساوا، اثری فاخر از لوکوربوزیه

در چمن‌زاری وسیع که درختان فراوانی اطراف آن را گرفته‌است، در حومه پاریس، ویلا ساوا، یکی از زیباترین آثار لوکوربوزیه قرار گرفته‌است. ورودی اصلی ویلا ساوا در جنوب سایت قرار دارد و از ضلع شمالی، می‌توان به بنا دسترسی داشت. این مسیر با ماشین طی می‌شود و به نظر می‌رسد، لوکوربوزیه عمدا این مسیر را در نظر گرفته‌است تا ضمن طی آن، بنا به مخاطب معرفی شود. حرکتی ظریف و جسورانه!

اگر نگاهی به ویلا ساوا بیندازید، قبل از هرچیز حجم خالص سفید آن توجه شما را جلب خواهد کرد. مکعبی سفید با شفافیت‌هایی به جا که از میان درختان به شما سلام می‌کند. نمای آزاد که از اصول اصلی لوکوربوزیه است در ویلا ساوا نیز خود را به نمایش گذاشته‌است. وجود تراس در بام بر این نما تاکید دارد.شیشه‌ای بودن دیوارهای طبقه همکف و راه دسترسی به این طبقه نیز، نوعی امضای خاص لوکوربوزیه است و ارتباط بصری و شفافیت را تامین کرده.

لوکوربوزیه تقریبا تمامی عقاید مطرح شده خود را در قالب ویلا ساوا به نمایش گذاشته‌است. عملکرد گرایی که از مهم‌ترین اعتقادات لوکوربوزیه است، ویلا ساوا را برای تامین آسایش طراحی کرده‌است. البته نمی‌توان جنبه‌های شاعرانه این شاهکار را نادیده گرفت. همانطور که می‌دانیم، لوکوربوزیه به نمای آزاد پایبند بود، یعنی اینکه نما لزوما نباید نماینده عملکرد داخلی باشد. این موضوع در ویلا ساوا به راحتی دیده می‌شود.

یکی از جملات او در مورد ویلا ساوا این است: ” هر آجری که از روی زمین برداریم یک گیاه سبز میشود، پس درست نیست ساختمان روی زمین باشد.” این رهایی از خاک، به وضوح در ویلا ساوا مشهود است. لوکوربوزیه معتقد بود ساختمان باید به محیط اطراف مسلط باشد و بام در ساختمان نمای پنجم است، به همین دلیل به ایجاد باغ در بام علاقه زیادی داشت.

ویلا ساوا، فرمی مرکزی دارد، مثل ویلاهای رنسانس! و مثل معابد، بر فراز پیلوت، خوش نشسته‌است! ارتباط منحصر به فرد این ویلا با طبیعت نیز، نشان از علاقه لوکوربوزیه به ایجاد این ارتباط قوی دارد. از نکات مهم در طراحی ویلا ساوا، پلکان مارپیچ آن برای ارتباط بین طبقات است. اتاق نشیمن با پنجره‌های جذاب نواری نیز بسیار حائز اهمیت است. این اتاق 4*15، پنجره‌هایی دارد که به صورت کشویی باز و بسته می‌شوند و به تراسی زیبا منتهی می‌شود.

پنجره‌های ما بین نشیمن و تراس، باعث می‌شوند نمای بیرون به صورت قاب‌بندی شده برای مخاطب به نمایش گذاشته‌شود. رمپ نیز از دیگر اصول طراحی این معماری فرانسوی-سوئیسی است که در ویلا ساوا نیز به کار گرفته شده‌است. رمپ در دو قسمت به کار رفته‌است، یکی در فضاهای داخلی و دیگری در امتداد دیوار خارجی، که به تراس منتهی می‌شود. طبقه همکف ویلا ساوا، در برگیرنده فضاهای خدماتی و تاسیساتی است. فضاهای اقامتی ولی در طبقه بالا قرار دارند. پنجره‌های نواری طبقه بالا، در وسط نما خود نمایی می‌کنند و با حداکثر عرض، بیان‌کننده عقاید معمار هستند.

نکات مهم در طراحی ویلا ساوا

در اینجا به بررسی برخی از نکات مهم در طراحی این ویلا می‌پردازیم؛

در طراحی ویلا ساوا، نیازهای افراد از هر نظر در نظر گرفته شده‌است، یعنی در این ویلا افراد هم به راحتی می‌توانند کار کنند و هم می‌توانند در مواقع نیاز، تفریحاتی مطابق با میل خود داشته‌باشند. اتاق مهمان بزرگی در ویلا ساوا وجود دارد تا بتواند پاسخگوی نیاز این افراد باشد. اتاقی به ابعاد 6.5*14، پذیرای میهمانان است. دیوار تقسیم با ارتفاعی کم، باعث ایجاد محدوده‌ای برای استراحت فرد شده‌است و در آن، فضای تعویض لباس، دوش، رخت‌شویی، کمد دیواری و … نیز وجود دارد.

اتاقی کوچک در مجاورت اتاق مهمان وجود دارد با ابعاد 2.5*2 متر مربع که مبلمان خاص خود را دارد و مکانی بسیار دنج برای استراحت است. این اتاق به تراسی بزرگ گشوده می‌شود و در سمت راست آن، ابزار لازم برای مهمانان را مشاهده می‌کنیم. شومینه‌های کنار پنجره نیز قابل توجه هستند و دیواری استوانه‌ای که گرامافون را در خود جای می‌دهد و با خاصیت آکوستیکی که دارد به پخش بهتر موسیقی کمک میکند.

نور در طراحی ویلا ساوا

در ویلا ساوا، نورپردازی و نورگیری طبیعی به خوبی در نظر گرفته شده است. از پنجره‌های جذاب نواری در سمت سوم نشیمن، که به تراس روبرو هستند، استفاده شده تا فضای مناسبی با تراس ایجاد شود و نور طبیعی به داخل فضا فراهم شود. اتاق خواب اصلی در جهت شمالی قرار دارد و نور طبیعی در آن تامین کننده گرما و روشنایی مورد نیاز است. سایر اتاق‌های خواب در جهت غربی قرار گرفته‌اند و با استفاده از کنسولی که در طبقه بالای همکف قرار دارد، از ورود مستقیم نور غرب جلوگیری شده است. به جای سایه‌بانی، از پرده استفاده شده تا تابش غربی کنترل شود.
ویلا ساوا، یک اثر بسیار ارزشمند از معمار مشهور لوکوربوزیه است که با رعایت تمام قوانین لوکوربوزیه طراحی شده است. این ویلا، نمادی از معماری مدرن و خلوص طراحی بدون هیچ الحاقات اضافه‌ای است که به شکل یک مکعب سفید خوش‌می‌درخشیده است. با توجه به اینکه در این طرح، خلوص در کنار توجه به وجوه عملکردی مورد توجه قرار گرفته، شاعرانگی در فضاهای زیستی به خوبی به تصویر کشیده شده است.