آشنایی کامل با پل خواجو، معروف ترین پل تاریخی ایران

پل خواجو یکی از پل های تاریخی ایران است که به دلیل قدمت تاریخی مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان به تاریخ و معماری قرار گرفته است. این سازه بر روی زاینده رود، بزرگترین رودخانه فلات ایران در اصفهان واقع شده است.
این سازه به عنوان پل و سرریز، محله خواجو در کرانه شمالی را با زرتشتیان از طریق زاینده رود متصل می کند. در انتهای خیابان کمال اسماعیل اصفهان واقع شده است. این پل در گذشته به عنوان ساختمان و محلی برای ملاقات های عمومی عمل می کرد اما امروزه تنها به عنوان پل استفاده می‌شود. این پل به عنوان بهترین پل شهر توصیف شده و مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار گرفته است. مورخان و احیاگران هنر پارسی، آرتور اپهام پاپ و فیلیس آکرمن در مقبره ای در همان حوالی دفن شده اند. این پل یکی از پنج پل معروف اصفهانی است که شهرتی جهانی دارد و بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.

تاریخچه پل خواجو

پل خواجو که در اصفهان واقع شده است در حدود سال 1650 میلادی، تحت فرمان عباس دوم، هفتمین پادشاه صفوی ایران (شاه) بر روی پایه های سازه قدیمی تر ساخته شد. کتیبه های موجود نشان می دهد که پل در سال 1873 تعمیر و بازسازی شده است. در اثر این تعمیر و بازسازی، سازه قدیمی به یک پل نوساز تبدیل شد.
تمامی قسمت های این پل به بهترین نحوه ممکن طراحی و ساخته شده است. خلاقیت زیاد در طراحی باعث شد تا پل خواجو به یکی از مکان های محبوب پادشاه تبدیل شود. غرفه ای در این سازه قرار دارد که عباس دوم زمانی داخل آن می نشست و منظره را تحسین می کرد.
امروزه بقایای یک صندلی سنگی تنها چیزی است که از صندلی پادشاه باقی مانده است و هنر دست گذشتگان را نشان می دهد. با بررسی این صندلی به اوج پیشرفت و تمدن گذشتگان پی خواهید برد. به قول آرتور پوپ و ژان شاردن، خواجو یکی از شاهکار های معماری ایرانی، و یکی از جالب ترین پل های ایرانی است.
شاعران اصفهانی روی پل خواجو اشعار زیبایی سرودند و در این اشعار زیبایی های آن را ستوده اند. از جمله این اشعار می توان به شعر بلند صائب تبریزی اشاره کرد که یکی از روز های جشن و نورپردازی در کنار این پل را شرح می دهد، اشاره کرد.
به گفته مورخان و محققانی که در مورد سلسله صفویه مطالعه کرده اند، هدف شاه عباس دوم از ساختن پل خواجو، اتصال دو منطقه خواجو و دروازه حسن آباد با تخت فولاد و جاده شیراز بوده است. گردشگرانی که در زمان های مختلف به اصفهان آمده بودند زیبایی پل خواجو را ستوده و آن را یکی از شاهکار های جاودانه معماری ایرانی و اسلامی دانسته اند.

ساختار پل خواجو

پل خواجو یک پل بی نظیر است که 23 طاق دارد و طول آن 133 متر و عرض آن 12 متر است. با نگاهی به این سازه خواهید فهمید که این پل تنها یک پل ساده نیست بلکه نمادی از زیبایی، ظرافت و خلاقیت معماران و مهندسان ایرانی است. این پل در ابتدا با کاشی کاری و نقاشی تزئین شده بود و به عنوان چایخانه خدمت می کرد اما با مرور زمان گسترش یافت تا بتواند به شکل امروزی خدمت رسانی کند. گذرگاه پل از آجر و سنگ با 21 کانال بزرگ تر و 26 ورودی و خروجی کوچکتر ساخته شده است که عرض آن 7.5 متر است.

قطعات سنگی که در پل استفاده می شود بیش از 2 متر طول دارد و فاصله بین هر کانال و پایه سقف 21 متر است. در زیر قوس های طاق دار چندین دروازه چوبی وجود دارد که از طریق آنها جریان آب زایاندرود تنظیم می شود. هنگامی که دروازه های چوبی بسته می شوند، سطح آب پشت پل بالا می رود تا آبیاری باغ های متعدد در امتداد رودخانه در بالادست پل آسان شود. در سطح بالای پل، راهرو مرکزی اصلی توسط اسب ها و چرخ دستی ها و مسیرهای طاقدار در دو طرف توسط عابران پیاده استفاده می شد.

غرفه های هشت ضلعی در مرکز پل در دو طرف پایین و بالا دست نقاط دیدنی را برای چشم اندازهای چشمگیر فراهم می کند. عابران پیاده به سطح زیرین پل دسترسی دارند و همچنان مکانی سایه دار برای استراحت وجود دارد.
معماران ایرانی نگرانی خود را در مورد خسارت وارده به پل در جریان بازسازی های اخیر برنامه بهسازی عنوان کرده اند.
از جمله مشکلات پل خواجو می توان به تخریب پایه پلکانی اولیه پل، تغییرات ایجاد شده در بستر رودخانه و حذف صفحات صفوی اشاره کرد.

معماران و مهندسان فراوانی در فرایند ساخت این سازه بی نظیر ایرانی نقش داشته اند. نتیجه تلاش های فراوان آن ها باعث شده تا پل خواجو به عنوان یکی از برترین سازه های قدیمی ایران شناخته شود. کمتر کسی وجود دارد که به هنگام سفر به اصفهان بازدید از این پل را در برنامه روزانه خود قرار ندهد.

نتیجه

 پل خواجو به عنوان یکی از بهترین پل های ایرانی واقع در اصفهان توانسته است با شهرت فراوان جهانی توجه هر بیننده ای را به خود جلب نماید. هر ساله معماران و مهندسان فراوانی از سراسر جهان برای بازدید از این سازه ترغیب شده و به دیدن این پل زیبا و خارق العاده می پردازند. خلاقیت های به کار رفته در فرایند ساخت این سازه به قدری زیاد است که هر فرد می تواند با بهره گیری از این نکات به خلق سازه های جدید و ماندگار دیگری اقدام کرد.