معماری کلیسای نوتردام پاریس و داستان‌های پشت این بنا

کلیسای نوتردام پاریس، بنایی است که در اصل به حضرت مریم پیشکش شده‌است. نوتردام به معنای “بانوی ما” است و این کلیسا را اگر در دسته باشکوه‌ترین و برترین کلیساهای جهان از لحاظ معماری قرار دهیم، گزافه‌گویی نیست. معماری کلیسای نوتردام در دسته بناهای مذهبی با عظمت قرار می‌گیرد، به صورتی که در بلندترین قسمت آن، 69 متر ارتفاع در نظر گرفته شده‌است. نوتردام مناری به ارتفاع 90 متر نیز دارد.

ساخت و ساز این کلیسا به سال‌های 1163 تا 1345 میلادی بر می‌گردد. همین بازه نشان دهنده تغییرات زیاد در ساخت و ساز آن است. در واقع کلیسای نوتردام پاریس بارها مورد بازسازی قرار گرفته‌است. این بنای باشکوه، نقشی بسیار مهم در صنعت گردشگری پاریس ایفا می‌کند. در ادامه به طور دقیق‌تری با این بنا آشنا می‌شویم.

بررسی تاریخچه کلیسای نوتردام پاریس

در گذشته، یعنی تا قبل از قرن 4 میلادی، محل کنونی کلیسای نوتردام، مربوط به معبدی مربوط به سایر ادیان بود. مدتی نیز به عنوان معبدی رومی مورد استفاده قرار می‌گرفت. با روی کار آمدن مسیحیت و در واقع با رواج آن به عنوان آیین اصلی اروپا، در این مکان، کلیسایی ساخته شد که محل عبادت مسیحیان بود. رفته رفته با افزایش جمعیت و افزایش شمار مسیحیان، نیاز به فضاهای بزرگتر در کلیساها حس می‌شد و بر همین اساس معماری این بنا نیز دستخوش تغییراتی شد. ساخت این کلیسا که کامل شدن آن 182 سال طول کشید، در راستای دستور لویی هفتم بود که فرمان داد برای شناخته شدن بهتر و بیشتر پاریس در سطح جهان، کلیسایی بزرگ و جامع در این شهر ساخته شود.

در اواخر قرن هشتم میلادی مصادف با انقلاب فرانسه، کلیسای نوتردام مثل کاخ ورسای و سایر آثار ارزشمند معماری تحت حمله یاغی‌ها واقع شد و نقاشی‌های این کلیسا نابود شدند. ویکتور هوگو با نوشتن کتاب گوژپشت نوتردام نقش مهمی در بازسازی این بنا داشت. اوژن ویوله لودوک، معماری مهم و نظریه‌پردازی سرشناس بود که سرپرستی بازسازی این بنا را به مدت 25 سال عهده گرفت. در سال‌های 1963، 1991 و 2000 میلادی نیز نمای کلیسا به صورت کلی نظافت شد.

در ادامه به نکات معماری کلیسای نوتردام خواهیم پرداخت.

آشنایی با معماری کلیسای نوتردام پاریس

 این بنا با معماری گوتیک خود توانسته‌است توجه همگان را از سراسر جهان به خود جلب کند. بنای کلیسای نوتردام را می‌توان یکی از بهترین‌های معماری گوتیک دانست. دقت و ظرافت بسیار زیاد در فضاهای درونی و ساختار پر صلابت در بیرون، از ویژگی‌های بارز این سبک است. طاق‌های نوک تیز در نوتردام بسیار خودنمایی می‌کنند و دو برج با ارتفاع 69 متر نیز چشم‌ها را خیره می‌کند. سقف‌های شیاردار و تاق‌های نوک تیز کلیسای نوتردام، گوتیک بودن آن را بیان می‌کنند.

دو برج اصلی کلیسای نوتردام پاریس، ارتفاعی یکسان دارند و می‌توان آن‌ها را آخرین قطعات این کلیسا دانست. تا قبل از برج ایفل، این دو برج، بلندترین عناصر و المان‌های پاریس محسوب می‌شدند. برج 380 پله دارد که در حال حاضر برای راحتی حال بازدیدکنندگان، آسانسوری برای آن تعبیه شده‌است. سالنی با شیشه‌های رنگی بسیار زیبا و نقاشی‌هایی ارزشمند، در مسیر دسترسی این برج دیده می‌شود.

کلیسای نوتردام، حدودا 10 ناقوس دارد که در زمان‌های مختلف به ساختمان اضافه شده‌اند. جالب است بدانید که وزن آن‌ها از 7 تا 728 کیلوگرم، متغیر است! ناقوس ایمانوئل که در سال 1681 میلادی توسط امانوئل لادویس ساخته شد، بزرگترین آن‌هاست که 13 تن وزن دارد! این ناقوس که بزرگترین ناقوس جهان نیز هست، در برج سمت راست در ضلع غربی نوتردام واقع است و در روزهایی خاص به طنین در می‌آید، روزهایی مثل سال‌روز پایان جنگ جهانی. این ناقوس‌ها دیگر مثل گذشته با دست به صدا در نمی‌آیند و توسط موتورهای الکتریکی این کار ممکن می‌شود.

یکی از نکات جالب درباره معماری کلیسای نوتردام این است که این بنا حدودا 113 پنجره دارد و 75 ستون نیز در معماری آن به کار گرفته شده‌است. پنجره‌های کلیسای نوتردام در زیبایی هرچه تمام‌تری طراحی شده‌اند و وجه بارز زیبایی آن‌ها شیشه‌های رنگی است. البته در طول زمان، تمامی این شیشه‌ها به دلایلی تعویض، مرمت و بازسازی شده‌اند و نمی‌توان نمونه‌ای مربوط به دوران‌های اولیه یافت.

معماری کلیسای نوتردام و مجسمه‌های این کلیسا!

بی‌شک، یکی از مهم‌ترین وجوه این کلیسا، مجسمه‌های متنوع به کار رفته در آن است. این مجسمه‌ها، نقوشی مفهومی دارند و در ساخت آن‌ها از طلاکاری نیز استفاده شده‌است. این تندیس‌ها، روایتگر اشخاص داستان‌های مذهبی هستند. مریم مقدس، عیسی مسیح، اسقف اعظم پاریس یعنی سنت مرکل، آدم و حوا، توما، پادشاهان یهود، میکائیل، شهدا، زنان پاکدامن، پیامبران و … نقش اصلی این مجسمه‌ها را در کلیسای نوتردام پاریس ایفا می‌کنند.

علاوه بر این، همانطور که می‌دانید در سبک گوتیک نصب مجسمه‌های عجیب غریب و ترسناک در بیرون از ساختمان، مرسوم بوده‌است. به همین منوال، در کلیسای نوتردام نیز مجسمه‌هایی عجیب و موجوداتی خیالی و حیزت‌انگیز در بیرون از بنا نصب شده‌اند. مجسمه شیمرها، پرنده شب، گارگویل و … از این نمونه‌هاست.

فلسفه این مجسمه‌ها، چیزی شبیه به لاماسوهای بین‌النهرینی است که نوعی نگهبان به حساب می‌آمده‌اند و یا اسفینکس‌های مصر! این مجسمه‌ها در واقع نگهبانان حافظ کلیسا هستند. برخی نیز معتقدند که این مجسمه‌ها دعوت‌کنندگان زیبایی به درون کلیسا هستند و زشتی و پلیدی را پس می‌زنند. البته وجه عملکردی آن‌ها نیز جالب توجه است و می‌توان گفت که از تماس آب با دیواره‌های کلیسا جلوگیری می‌کنند و در معماری نقش سایه‌بان نیز دارند. در مجموع می‌توان 150 مجسمه در این بنا یافت که 50 عدد از آن‌ها در فضای داخلی به کار رفته‌اند و مابقی مربوط به محوطه و فضای ورودی است.

معرفی ارغنون کلیسای نوتردام

کلیسای نوتردام پاریس، معروف‌ترین ارغنون جهان را در خود جای داده‌است که در قرن سیزدهم میلادی به این ساختمان اضافه شده‌است. این ارغنون 190 گره داشته و با 8 هزار لوله و 5 صفحه‌کلید، نوازندگان را به نواختن بزرگترین ارغنون فرانسه دعوت می‌کند. این ارغنون در روزهای یکشنبه نواخته می‌شود و در طی این قرن‌ها، بارها بازسازی و تعمیر شده‌است.

معماری کلیسای نوتردام و اهمیت این بنا

کلیسای نوتردام پاریس، از این روی بسیار مهم است که یک کلیسای جامع است. کلیسای جامع، کلیسایی است که در آن مسندی متعلق به اسقف اعظم وجود داشته‌باشد. اسقف اعظم نقشی مهم در مذهب مسیحیت دارد و نماینده پاپ است. به همین منظور، کلیسایی جامع است که محل جلوس اسقف اعظم باشد. این کلیسا علاوه بر معماری مهم خود، تنها کلیسای جامع شهر است و ارزش معنوی آن نیز قابل توجه است. کلیسای نوتردام پاریس از لحاظ مذهبی ارزش بسیاری برای مسیحیان دارد. البته باید بدانید که در فرانسه، کلیساهای نوتردام زیادی ساخته شده‌است ولی همگی در امتداد این کلیسا هستند و به اهمیت این بنا نیستند، نه از لحاظ معماری و نه مذهبی.

آتش سوزی این اثر مهم معماری و سوختن میراث نوتردام

در 15 آوریل سال 2019، کلیسای نوتردام با یک حادثه جدی مواجه شد. بسیاری از بناهای ارزشمند معماری در طول سالیان، گریبانگیر حوادثی بوده‌اند و کلیسای نوتردام نیز با این موضوع مواجه شده‌است. آتش‌سوزی در این اثر مهم معماری، تمامی جهان را درگیر این اخبار و افسوس‌های پس از آن کرد. تاکنون علت آتش‌سوزی نوتردام مشخص نشده‌است ولی بسیاری، فرآیند بازسازی کلیسا را در این حادثه موثر می‌دانند. این حادثه معماری پابرجایی را تحت تاثیر خود قرار داد. برج و سقف کلیسا فرو ریخت و تزئینات و معماری داخلی نیز آسیب جدی دید.  منشا آتش‌سوزی سقف کلیسا بوده‌است و این موضوع باعث تخریب سریع‌تر این قسمت شد.

مکرون در واکنش به این آتش‌سوزی گفت: بخشی از زندگی ما در حال سوختن است!

آتش‌سوزی این اثر معماری یکی از وقایع بسیار غم‌انگیز در معماری محسوب می‌شود، به ویژه که این موضوع در عصری با تکنولوژی پیشرفته رخ داد و این شاهکار معماری را دستخوش چنین تغییری کرد.

افسانه‌ها و داستان‌های پشت معماری کلیسای نوتردام

یکی از این داستان‌های نمادین، به قفل‌سازی به نام بیسکورنه بر می‌گردد که می‌خواست در این بنا ساختاری باشکوه ایجاد کند. در این داستان آمده‌است که بیسکورنه یک روز بر اثر سختی زیاد کارش، چکشش را در آتش انداخت و نام خدا را با خستگی فریاد زد. در اینجا بود که یکی از خدایان در مقابل بیسکورنه ظاهر شد و از او خواست روح خود را به خدایان تقدیم کند و رموزی از قفل‌سازی را دریافت کند. ولی او این موضوع را نپذیرفت. فردای آن روز، بیسکورنه پس از اینکه از خواب بیدار شد، ابزارهایی بسیار پیشرفته در برابر خود دید که مربوط به شغل او( قفل‌سازی و آهنگری) بود و آن‌ها را هدیه خدایان دانست. او با این ابزارها در این شاهکار معماری شروع به کار کرد و پس از آن متوجه شد که این وسایل باعث قفل شدن تمامی درها به جز در اصلی کلیسا شده‌است. افراد این موضوع را به این تعبیر کرده‌اند که خدایان می‌خواستند از این طریق کنترل ورود و خروج را به دست بگیرند و از حضور اهریمن در این معماری مقدس جلوگیری کنند!

در نهایت، با تمامی این تفاسیر، کلیسای نوتردام پاریس یکی از آثار بسیار برجسته معماری است که آتش‌سوزی آن نقطه پایان آن نبود، علاوه بر بازسازی این بنا، تاریخ بسیار زیاد این بنا، دلیلی بر ماندگاری همیشگی او در هنر و معماری است. برای آشنایی بیشتر با آثار معماری گوتیک، به سایر مقالات وبسایت ما مراجعه کنید.